Türkiye ekonomisinde bir süredir zenginleşenlerle yoksullaşanlar arasındaki makas açılıyor. Orta sınıfın yoksullaştığı ekonomide, asgari ücret uzunca süredir açlık sınırının altında.
Fiyatlar uçarken, maaşlar ve gelen zamlar alındıktan sonraki gün yok oluyor.
Türkiye’de kira ve ev fiyatları ise son 14 yıldır sürekli artma eğiliminde ve bu da temel hak olan barınma hakkını tehdit ediyor.
İktidar fahiş artışlara karşı, kira artışında yüzde 25 tavan fiyatını belirlediyse de bu oran, 2023'te ekonominin direksiyonun geçen Mehmet Şimşek tarafından kaldırıldı. Şimdi zamlar enflasyon oranında ancak enflasyon çift haneli sayıları terk etmek bilmiyor.
Kira ödemenin bile imkansız olduğu koşullarda ev hayal olmaktan da çıktı.
Türkiye İstatistik Kurumu TÜİK’in 2022 Nisan’dan bu yana açıklamadığı madde sepeti fiyatlarında yer alan 'Kiracı Tarafından Ödenen Gerçek Kira’ ücretleri ile Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) tarafından açıklanan Konut Birim Fiyat verilerinden 2010-2015-2020 ve 2024 yılları sonundaki duruma bakıldığında değişim görülüyor.
Kiralardaki artışı ve asgari ücretteki değişimi inceleyen ekonomim'den Şeyda Uyanık'ın aktardığına göre, 2010 yılı sonunda TÜİK’in verilerinde, gerçek kira 488,11 TL olurken, 2015 yılında 669,22 TL’ye, 2020 yılında 1.122,14 TL’ye çıkıyor.
TÜİK’in harcama kalemlerindeki artış oranında incelendiğinde, son olarak 2022 Nisan’da açıkladığı fiyat olan 1.408,73 TL üzerinden 2024 sonuna artış oranı yüzde 480 oluyor. Bu artış oranıyla 2024 sonunda enflasyon hesaplamasında TÜİK, kirayı 8.170,65 TL olarak varsayıyor.
TCMB’nin verilerine göre, Türkiye’de konut birim fiyat üzerinden 100 metrekare bir evin fiyatı 2010’da 106 bin 270 TL, 2015’te 221 bin 720 TL, 2020’de 397 bin 200 TL olurken, 2024 sonunda 3 milyon 606 bin 130 TL olarak kayıtlara geçiyor.
Ev fiyatlarındaki artış ile kiralardaki artış yarışsa da oranlar ev fiyatlarının daha önce gittiğini gösteriyor.
2010’da ev fiyatı yaklaşık 218 kiraya denk gelirken, 2015’te 331, 2020’de 354 ve 2024’te ise 441 kiraya çıkıyor.
Asgari ücret, bu dönemlerde TÜİK’in hesapladığı kiralara oranla avantajlı konuma geçse de, Merkez Bankası'nın hesapladığı konut fiyatlarında ise geride kalıyor.
ASGARİ ÜCRET DEĞİŞİMİ
2010’da asgari ücretin TÜİK’in hesapladığı kiraya oranı 1,56 olurken, yani asgari ücret 1,5 kira ederken, 2015’te bu oran 1,80’e çıkıyor. 2020’de asgari ücret 2,07 kiraya karşılık gelirken, 2024’te bu oran 2,08 oluyor.
Ancak iş ev almaya gelince tablo değişiyor. Ev fiyatlarına oranla asgari ücret geriliyor. 2010’da asgari ücret bir ev fiyatının yüzde 0,72’si oranında olurken, 2024 gelindiğinde bu oran yüzde 0,47’ye geriliyor.
Rakamların gösterdiği ise şu: asgari ücretli Türkiye genelindeki kiraları ödemekte zorlanmazken, ev almak konusunda zor düşüyor.