Uzun süreli çalışma hayatının ardından konforlu bir dinlenmeye geçmek, gezi planlarını gerçekleştirmek yani emekli olmak herkesin hayali. Bu hayali gerçekleştirmek için ise prim gün sayısı gibi belirli kriterleri yerine getirmek gerekiyor. Genel olarak ülkelerde erkekler kadınlara göre daha geç yaşta emekli olmaya hak kazanırlar. Kadınlar her zaman emeklilik yaşı açısından daha erken yaşta emekli olurlar. Ülkemizde belirli dönemlerde çıkan kanunlara göre belirlenen koşullar veya şartları farklılaşır. Kişilerin hangi yaşta emekli olacakları, ne zaman emekli olacakları gibi konular hesaplanırken kişilerin sigortalı oldukları yıl ve kaç yaşında sigortalı oldukları oldukça önemlidir. Kadın ve erkeklerde emeklilik yaş hesaplamalarında kişinin ödenen SGK prim tutarı hesaplamalara dahil edilir.
Kadınlarda ve erkeklerde emeklilik yaşı
Erkeklerde ve kadınlarda emeklilik yaşı hesaplanmasında en önemli kriter belirli dönemlerdir. 1990 öncesi ve 2008 öncesi gibi dönemlerde hesaplama daha farklıdır. Belirli dönemlerde çıkan kanundaki şartları taşıyan kişiler emekliliğe hak kazanırlar ve bu kanunlarda belirtilen yaş şartını yerine getirdiklerinde emekli aylıklarını alabilirler.
Kişiler sigortalı işe başlama tarihinde kanunlarda belirlenen kriterlere göre eğer tüm şartları taşıyorlarsa primlerini tam olarak ödediklerinde emekli olmaya hak kazanırlar. Hesaplamalarda baz alınan en önemli kriter ödenen SGK primleridir. Kadın ve erkeklerin çalışmaya başladığı ve ilk sigortalı olduğu tarih, sigorta kolu ve cinsiyet dikkati alınmaktadır. Erkekler ve kadınlar farklı zamanlara göre emekliliği hak etmektedir. Cinsiyetle birlikte kişilerin sigortaya başlangıç tarihi ve kanuna göre hangi seçenek kapsamında prim ödedikleri emeklilik yaşının hesaplamasında değerlendirilir. Bunun yanı sıra, emeklilik yaş hesaplanmasında ve emeklilik maaşının hesaplamasında şu ana kadar kanunen birçok değişiklik yapılmıştır.
Günümüzde emeklilik, bireysel emeklilik, erken emeklilik ve emeklilikte yaşa takılanlar için kanunen değişiklikler yapılmaya devam edilmektedir. Bu nedenle değişiklik yapılan kanun hangi yıla aitse o kanundaki maddelere ve şartlara dikkat etmek gerekir. Kadın veya erkeğin çalışmış çalışmış olduğu tarihte hangi kanun kapsamına girdiği emeklilik yaşı hesaplanmasında önemlidir. 8 Eylül 1999 yılı kadın ve erkek emeklilik yaş hesaplamasında önemli bir detay olarak karşımıza çıkar. 8 Eylül 1999 yılından önce ilk defa sigortalı olarak çalışmaya başlayan kişilerin şartları daha farklı belirlenir. Ayrıca 8 Eylül 1999 ile 30 nisan 2008 yılları arasında ilk defa sigortalı olan kadın veya erkeklerin yaş hesaplaması da daha farklı kriterlere bağlıdır. 30 Nisan 2008’den sonra çıkan kanun kapsamına göre de bu tarihten sonra ilk defa sigortalı olan kişilerin hesaplamasında emeklilik yaş şartları değişir. Dolayısıyla erkek ve kadınlarda emeklilik yaşı hesaplamasında 3 dönem oldukça önemlidir. Ayrıca bu 3 dönemde çıkan kanun düzenlemelerindeki şartlara göre kadınlarda emeklilik yaşı ve prim gün sayısı hesaplamaları da değişmektedir. Kadınlarda emeklilik prim gün sayısı hesaplaması 1999 yılı öncesi sigorta ilk defa sigorta girişi yapılan kişiler için 3600 gün olarak belirlenmiştir.
Prim ödeme şartının yanı sıra 15 sene sigortalı olma şartı bulunur. Kadınlarda emeklilik yaşı ve prim gün sayısı hesaplama kapsamında 1999 yılından önce ilk defa sigortalı olanlarda emeklilik yaşı 56 olarak belirlenmiştir. 3600 günle emeklilik şartları kapsamında 1999 yılından önce erkeklerde ilk defa sigorta olan kişilerde 3600 gün prim ödeme şartı, 15 yılı SGK hizmet şartı ve 58 yaş şartı bulunur. 9 Eylül 1999 ile Nisan 2008 yılları arasında ilk defa sigortalı olan kişilerin kriterleri daha farklı olarak belirlenir. Bu tarihler arasında ilk defa sigortalı olarak çalışmaya başlayan kadın ve erkekler için 25 yıl sigortalılık şartı önemlidir. Ayrıca 7.000 gün primlerinin tam olarak ödenmesi gerekir. 25 yıl sigortalılık şartı ile birlikte prim gününü tamamlayan erkekler 60 yaşını doldurduğunda, kadınlar ise 58 yaşını doldurduğunda emekliliğe hak kazanırlar. Bununla birlikte, kadın ve erkek emeklilik yaşları hesaplamasında kişilerin hangi mesleği yerine getirdikleri de önemlidir. Örnek verecek olursak kolluk kuvvetleri biriminde çalışan kişiler daha erken yaşlarda emekliliği hak ederler. Ayrıca bedensel yıpranmaya sebep veren bazı endüstriyel iş ortamlarında çalışan kişiler kanunlara göre daha erken emekli olmayı hak eder,
Emeklilik Şartları Nelerdir?
Ülkemizde 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’na göre emekli olma şartları şu şekilde:
- Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) kapsamında ödemesi yapılan sigorta sistemine göre belirli çalışma süresinin yani gerekli sigortalılık süresinin dolması
- Sigorta türüne göre primlerin, kişinin çalıştığı kurum tarafından ödenmesi
- Sigortalı olarak çalıştığı işten ayrılmak
- SGK’ya yazılı bir talepte bulunmak
Emekli olmak için en başta bu koşulların sağlanması gerekse de şartlar; yaşa, cinsiyete, sigorta başlangıç yani işe giriş tarihine ve dahil olunan sigorta sistemine göre değişir. Burada sigorta sistemlerinin ne olduğunu sorabilirsiniz.
Sigorta sistemleri, ülkemizde Sosyal Güvenlik Kurumu çatısı altında çalışanların devlet tarafından kayıt altına alınması ve kontrol altında tutulmasını sağlar. Bu sigortalar; 4A, 4B (eski adıyla BAĞ-KUR) ve 4C (eski adıyla Emekli Sandığı) sistemleridir. Bu sigorta kollarına, sigortanın başladığı güne ve cinsiyete göre emeklilik şartları değişiklik gösterir. Dilerseniz “4A, 4B, 4C Sigortalı Nedir? Farkları Nelerdir?” başlıklı yazımızı okuyarak sigorta sistemleri hakkında daha fazla bilgiye ulaşabilirsiniz.
Emeklilik İçin Prim Gün Sayısı Ne Demek?
Emekli olmak denildiğinde akla en başta prim günü hesaplaması gelir. Prim gün sayısı, emekli olmak için hizmet etmeniz gereken gün sayısıdır. Emeklilik için belirli bir hizmet süresini tamamlamış olmanız gerekir. Bu süre, yukarıda bahsettiğimiz gibi kişinin ait olduğu sigorta sistemine, cinsiyetine, sigorta başlangıç tarihine göre değişkenlik gösterir.
Prim gün sayınızı, sigorta bilgilerinizi, sigortanızın ne zaman ne kadar yatırıldığına dair bilgileri ve sigorta giriş çıkış bilgilerinizi öğrenmek için e-Devlet SGK Tescil ve Hizmet Dökümü / İşyeri Unvan Listesi sayfasını ziyaret edebilirsiniz.
Emeklilik Sorgulama Nasıl Yapılır?
Emeklilik hesaplama çok karmaşık gibi görülebilir, ancak kolay yoldan emeklilik sürenizi öğrenmeniz mümkün. Emeklilik gün sayınızı e-Devlet ve SGK’nın web sitesi üzerinden öğrenebilirsiniz.
E-Devlet Emeklilik Sorgulama
Yapmanız gereken, e-Devlet’e giriş yapmak ve Sosyal Güvenlik Kurumu bölümünden “Normal Şartlarda Ne Zaman Emekli Olabilirim?” kısmına tıklamak. Ardından açılan sayfada bulunduğunuz sigorta kolunu (4a, 4b, 4c) seçin ve hizmete başlama tarihinizi yazın. Sonrasında “Sorgula” butonuna basarak emeklilik gün sayınızı öğrenebilirsiniz.
SGK Emeklilik Sorgulama
SGK “Ne Zaman Emekli Olurum?” sayfasına giriş yaparak buradaki formu doldurun ve “Gönder” tuşuna basın. Bu şekilde emeklilik sürenizi öğrenebilirsiniz.
2023 SGK Primi Ne Kadar?
SGK sigorta primi, çalışan bireylerin sağlık hizmetlerinden yararlanmaları ve emeklilik hakkı elde etmeleri için işverenler tarafından devlete ödenen ücretlerdir. Sigorta primleri ne kadar yatırılıyorsa emekli maaşınız da buna göre belirlenir.
Bu ücretin taban ve tavan tutarı her yıl değişir. Ancak taban sigorta prim ücreti standart bir hesaplamaya sahiptir. Bu hesaplama, çalışan kişinin brüt maaşı ve ek ödemeler üzerinden yapılır. 2023 yılı için ise SGK primi oranı, işçinin brüt maaşının %37.5’idir. Bunu kısaca şu şekilde gösterelim:
15.000 TL brüt maaşı olan bir çalışanın, işveren için sigorta primi:
15.000 x %14 = 15.000 x 0.14 = 2100 TL
Buna göre 15.000 TL brüt maaşlı bir çalışanın sigorta primi 2.100 TL olur.
BES, bireylerin konforlu bir emeklilik dönemi geçirebilmesi için her ay düzenli ödemeler yapılarak birikim elde edilmesini destekleyen gönüllülük esaslı bir emeklilik sistemidir. Üstelik siz sisteme her ay maaşınızdan bir miktar para aktarırken devlet de prim tutarınızın %30’u kadar katkı yapar. Yani her ay sisteme 400 TL BES primi ekliyorsanız 120 TL de devlet katkısı alırsınız. Bu da ikinci emekliliğiniz için daha fazla birikim anlamına gelir.