Nobel ödüllü Türk ekonomist Daron Acemoğlu, Trump yönetimi altında ABD ekonomisinde olası gelişmeleri değerlendirdi.
Acemoğlu’na göre, Trump’ın politikaları Amerikan işçileri açısından olumlu sonuçlar doğurmayacak ve orta-uzun vadede ekonomik riskleri artıracak.
BİDEN'IN MEYVELERİNİ TOPLAYACAK
Acemoğlu, Biden yönetiminde uygulanan politikaların başarılı olduğunu, özellikle iş yaratma ve maaş artışında önemli ilerlemeler sağlandığını belirtti. CHIPS Yasası ve IRA gibi düzenlemelerin endüstriyel ve teknolojik altyapıyı güçlendirdiğini ifade etti. Ancak bu politikaların etkilerinin zamanla görüleceğini ve Trump’ın bunlardan kendine pay çıkaracağını öngördü.
"POPÜLERİTE İÇİN FAİZ İNDİRME BASKISI YAPARSA..."
Trump’ın Çin’e karşı uygulamayı planladığı yüksek gümrük vergilerinin iş yaratmada etkili olmayacağını belirten Acemoğlu, bu politikaların ekonomik büyümeyi olumsuz etkileyip tedarik zincirlerini aksatacağını söyledi. Trump’ın FED’e faiz indirme baskısı yapmasının enflasyonu tekrar yükseltebileceğine dikkat çekti. Acemoğlu, "Gümrük vergileri, eğer uygulamaya konarsa, ilk başta bazı yükseltecektir. Ve eğer kendi popülaritiesini arttırmak için FED’e faiz indirme baskısı yaparsa yüksek enflasyon geri gelecektir" dedi.
YAPAY ZEKA VE TRUMP
Acemoğlu, Trump’ın yapay zeka (YZ) düzenlemelerini kaldırma ihtimalinin, Silicon Valley’deki risk sermayedarlarının agresif yatırımlarını artıracağını ve bu durumun kötü YZ uygulamalarına yol açabileceğini belirtti. Kripto para konusunda da Trump’ın yaklaşımının yeni dolandırıcılıklara kapı aralayabileceğini ve küçük yatırımcıların zarar görebileceğini ifade etti.
KURUMLARA VURGU
Trump’ın politikalarının Amerikan kurumlarına büyük zarar vereceğini söyleyen Acemoğlu, bu zayıflamanın yatırım ve verimlilik üzerinde olumsuz etkiler doğuracağını vurguladı. Özellikle sağlık, eğitim ve tüketici hizmetleri gibi alanlarda yapılacak yanlış regülasyonların, ekonomiyi büyük maliyetlere sürükleyebileceğini belirtti.
EMEKÇİLER İÇİN KÖTÜ HABER
Acemoğlu, Trump’ın büyük şirketleri ve risk sermayedarlarını destekleyen politikalarının daha fazla otomasyona yol açacağını ve bunun Amerikan işçileri için büyük bir maliyet doğuracağını ifade etti. Ekonomik inovasyon ve üretkenlik artışı sağlanamazsa, reel ücretlerin yükselemeyeceğini ve çalışanların zarar göreceğini belirtti.
ÇÖKÜŞ RİSKİ
Son olarak, Trump’ın politikalarının demokratik normları zayıflatacağını ve kurumlara olan güveni azaltacağını ifade eden Acemoğlu, bu durumun uzun vadede ekonomik çöküş riskini artırabileceğini öngördü. Acemoğlu, "Bu tip kurum
sal zayıflamalar ekonomi için çok maliyetli olur. Ancak bu durum, kurumların ve tarafların güveninin sözleşmeler tarafından desteklendiği inovasyonlara ve kompleks, ileri düzey teknolojilere bağlı ABD ekonomisi için ise felaket olabilir" dedi.
Acemoğlu'nun paylaşımı şöyle:
Peki Trump yönetimindeki bir ekonomiden neler beklemeli? Maalesef işçiler açısından haberler iyi olmayacak. Trump’ın genel ajandası da büyük riskler içeriyor. Özellikle yapay zeka ve genelde Silicon Valley’e olan yaklaşımı ve Amerikan kurumlarına olası etkilerinden dolayı.
Aslında Trump’ın zamanlaması çok iyi. Biden’ın uyguladığı birçok politika büyük ölçüde başarılı oldu. Ancak bunların meyvelerini toplamak Trump’a nasip olacak ve kendisi yapmış gibi kendine pay çıkaracak.
Biden’ın politikaları 1980’lerden beri alışık olduğumuzun tersine, özellikle çalışan kesim için daha fazla iş yaratmaya ve tabandaki maaşlarda artış sağlamaya başlamıştı. CHIPS yasası ve IRA ülkenin endüstriyel ve teknolojik bazını kuvvetlendiren etkiler doğurmaya başladı.
Biden yönetimi sırasında yapılan alt yapı yatırımları ABD ekonomisini ve üretimini daha da destekleyerek iş ve ücret artışına yol açabilecektir.
Bunlar da zaman alacağı için Trump’ın kendine pay çıkarmasına olanak sağlayacak olsalar da onun uygulayacağı politikaların etkileri yüzünden bu çok fazla olmayabilir. Çin’e uygulanacak çok yüksek gümrük vergileri iş yaratmayacak ve müttefiklere de yüksek vergilere devam edemeyecektir (zaten bunlar ekonomiye yardımcı olmak bir yana büyümeyi negative etkileyip kompleks tedarik zincirlerini aksatmaya neden olurlar).
Belki Biden’ın erken dönem politikalarının enflasyonu körüklediği kritiği yapılabilir. Ancak büyük ölçüde FED’in yardımıyla enflasyon geriledi ve büyük bir olasılıkla düşük bir sevideye yeni bir denge bulacak. Bu gidişle yakında fiyatların dükkanlarda bir önceki yıla göre ne kadar daha fazla olduğu unutulup gidecektir.
Ancak Trump’ın ekonomik ajandasında enflasyonun dengeye gelmesi için hiçbir şey yok. Gümrük vergileri, eğer uygulamaya konarsa, ilk başta bazı yükseltecektir. Ve eğer kendi popülaritiesini arttırmak için FED’e faiz indirme baskısı yaparsa yüksek enflasyon geri gelecektir.
Trump’ın kripto paralar konusundaki yaklaşımı büyük ihtimalle yeni dolandırıcılıklara yol açacak ve küçük yatırımcıların sürdürülemez balonlara para kaybetmelerine neden olacaktır. Kripto para piyasalarından Amerikan işçileri ya da tüketicileri için hiçbir iyi netice beklemiyorum.
Trump yönetiminin en büyük riskleri daha orta ve uzun vadede kendini gösterecektir. Bunlar onun başkanlığı sırasında gözükmeseler de maalesef gerçektirler.
Yapay Zeka (YZ): Biden’ın YZ konusundaki başkanlık emri potansiyel olarak büyük dönüşüm yaratacak bir teknolojinin regülasyonu için sadece bir başlangıçtı (hatta bence yetersiz bir başlangıçtı).
Eğer gerekli şekilde düzenleme yapılmazsa YZ bir çok endüstriyi mahvedebilir. Ayrıca sosyal medya örneğinde görüldüğü üzere, tüketicilerin ve tüm insanların yaygın şekilde manipüle edilmesine yol açabilir. Belki de daha kötüsü, YZ’nın gerçek potansiyeli olan çalışanlara yardımcı olacak enformasyon teknolojisi olma niteliği hiçbir zaman gerçekleşmeyebilir.
Trump büyük ihtimalle tüm regülasyonları kaldıracaktır. Böylece en çok prevasız yatırımcılar ile Silicon Valley risk sermayedarları tarafından desteklenen YZ hakkındaki aldatmacaların tekrar alevlenmesine yol açacaktır. Trump’ın YZ regülasyon yaklaşımı büyük ihtimalle iyilikten daha ziyade kötü YZ uygulamaları doğuracaktır.
Benim görüşüme göre en büyük maliyet, Trump’ın büyük şirketler ve Silicon Valley’deki risk sermayedarlarını desteklemesiyle oluşacak olan ve çalışanların aleyhine sonuçlar verecek daha fazla otomasyondur. Bunun maliyeti Amerikan işçileri için çok yüksek olacaktır.
İkinci en büyük maliyet Amerikan kurumlarına olacaktır. Defalarca belirttiğim gibi Trump Amerikan kurumları için büyük tehlikedir. Yine de bu ABD demokrasisinin dört yıl içinde sona ereceği demek değildir. Bu riskin hiç olmadığını söyleyemem ama en olası senaryo bu değildir.
Ancak Trump demokratik normları daha da zayıflatacaktır. Politikada belirsizliği ve keyfiliği arttıracaktır. Polarizasyonu derinleştirecektir ve kurumlara olan güveni zedeleyecektir. Adalet bakanlığı da bu güven bunalımından payını alacakların başında gelecektir.
Bu çabuk bir ekonomik çöküş demek değildir. Hatta Trump türü transaksiyonal politikalar ilk etapta iltimaslı şirketlere yatrımı özendirebilir de.
Ancak orta vadede, mesela 10 yıl gibi bir süre içinde, zayıflayan kurumlar, artan belirsizlikler ve adalete olan güvenin zedelenmesi yatırım ve verimlilik üzerindeki etkilerini göstermeye başlayacaktır.
Bu tip kurumsal zayıflamalar ekonomi için çok maliyetli olur. Ancak bu durum, kurumların ve tarafların güveninin sözleşmeler tarafından desteklendiği inovasyonlara ve kompleks, ileri düzey teknolojilere bağlı ABD ekonomisi için ise felaket olabilir.
İşin uzmanları tarafından yapılmamış regülasyonlar özellikle sağlık, eğitim, online işler ve tüketici servisleri gibi ekonominin bazı alanları için çok maliyetli olabilirler.
Bütün bunlar çalışanlar için kötü haberler demek. Eğer ekonomi inovasyon ve üretkenlik artışı yaratamazsa reel ücretler artmayacaktır. Çalışanların lehine olan teknolojilere yatırım yapmaz isek ücretler ve işler negative etkilenecektir.
Trump’ın başkanlığı kurumların ekonomi üzerindeki etkilerini test etmemize yarayacaktır. Eğer kurumlar ekonomi açısından önemliyse Trump’ın ajandasının ekonomiye maliyeti olacaktır.