Dünya Gazetesi Yazarı Alaattin Aktaş'ın konuyla ilgili yazısında şu tespitlerde bulunuldu:
KKM'de 21 Nisan'a kadar oluşan kur farkı yükü 19.6 milyar liraya ulaştı. Bu tutarın 14.8 milyarı 8 Nisan'a kadar ödendi.
Hazine ve Merkez Bankası'na mevcut gidişata göre artık daha az yük binecek. Çünkü hesapların açılışındaki kur ile vade bitimindeki kur arasında artık başlangıçtaki kadar fark yok.
Kur korumalı mevduat uygulamasının yaklaşık ilk bir ayında 21 Ocak’a kadar 184 milyar liralık hesap açıldı. Bu tutarın 135 milyarı doğrudan TL cinsinden açılan hesaplar. DTH’den dönüşüm yoluyla açılan hesap toplamı ise 49 milyar.
İşte 184 milyar liralık bu hesapların bir ayda “oluşan” kur farkı yükü 19.6 milyar lirayı buldu. Özellikle “oluşan” diyoruz, çünkü bu 19.6 milyar ödenen tutarı göstermiyor.
184 milyar liralık hesabın tümü üç ay vadeli olsaydı, o durumda 19.6 milyar liralık yük için oluşan değil “ödenen” dememiz gerekecekti. Oysa biliyoruz ki bu hesapların tümü üç ay vadeli değil.
Özellikle DTH'den dönüşüm konusunda tüzel kişilere 11 Ocak'ta tanınan KKM'ye katılma olanağındaki vade sınırını dikkate almak gerekiyor. 11 Ocak'tan itibaren DTH dönüşümüyle KKM hesabı açtırabilen tüzel kişiler isteseler de üç ay vadeyi tercih edemezlerdi. Çünkü tüzel kişilere başlangıçta üç ay vade olanağı tanınmamış ve vadenin en az altı ay olması öngörülmüştü.
Hesaplamayı gün gün yaptık
KKM’de oluşan ve bir ayda 19.6 milyar lirayı bulan yükü gün gün hesapladığımızı belirtelim.
Hangi gün ne miktarda hesap açıldıysa o günün kuru ile vadenin üç ay olduğu varsayımıyla üç ay sonraki kuru esas alarak hesaplama yaptık. Bu üç aydaki kur artışından çeyrek bazında yüzde 4.25 olan faizi düşüp kalan tutarı anaparaya uygulayarak kur farkı yükünü bulduk.
Dolayısıyla 19.6 milyar lira bir ortalama hesaba dayanmıyor. Buradaki tek varsayım hesapların tümünün üç ay olduğu.
TL cinsinden açılan hesaplarda mart sonuna kadar oluşan 13.6 milyar liralık kur farkı ile mart ayında gerçekleşen ve bütçede yer alan 11.7 milyar liralık ödemeyi kıyaslayarak toplam hesapların yaklaşık yüzde 85-86’sının üç ay vadeli olduğunu da varsayabiliriz.
Yenileme oranı ne?
KKM verileri iyice gizlenmeye başlandığı için artık ne gün gün hesap tutarı izlemek mümkün, dolayısıyla da bundan sonrası için kur farkı hesabı yapmak mümkün.
Ayrıca bu hesapların yüzde 85-86'sının vadesi doldu. Yenileme oranı nedir, bu konuda hiç bilgi yok.
Kur dengelendikçe yük azalıyor
Aralık ayının son haftasında TL cinsi açılan hesap tutarı 70 milyar lira. Bu hesaplar için oluşan kur farkı 13.6 milyar lira.
Ocak ayının ilk üç haftasında açılan hesap da hemen hemen aynı, 65 milyar lira. Ancak bu hesaplar için oluşan kur farkı yalnızca 2.6 milyar lira.
Bu hızlı düşüşün neden çok açık...
Temel belirleyici hesapların açılış ve kapanış tarihindeki kurun düzeyi...
Hesaplamayı gün gün yaptığımızı belirtmiştik. Gün bazındaki tutarla ağırlıklandırıldığında aralık ayındaki hesapların 12 liralık dolar kurundan açıldığı ve üç ay sonraki kurun 14.80 olduğu görülüyor.
Ocak ayının ilk üç haftasında ise açılıştaki kur artık 13.57 düzeyinde. Üstelik bu hesapların üç ay sonra dolduğunu varsaydığımız dönemdeki kapanış kuru da 14.69’a inmiş durumda.
Açılış ve kapanış tarihleri arasındaki makasın böylesine daralmış olması da Hazine ve Merkez Bankası açısından avantaj, hesap sahipleri açısından dezavantaj oluşturuyor.
8 Nisan'a kadar 14.8 milyarı ödendi
Kur korumalı hesaplar için 8 Nisan’a kadar yapılan kur farkı ödemesi 14.8 milyar lirayı buldu. Yani 19.6 milyar liranın önemli bir kısmı ödenmiş durumda.
8 Nisan’a kadar TL cinsi açılan hesaplar için 13.2 milyar lira tutarında, DTH’den dönüşüm yoluyla açılan hesaplar için de 1.6 milyar lira kur farkı ödemesi yapıldı.
TL cinsi açılan hesaplarla ilgili farkı Hazine ve Maliye Bakanlığı, DTH dönüşümlü hesaplarla ilgili farkı ise Merkez Bankası ödüyor.
KKM kur farkı ödemesi Maliye’nin mart ayı bütçe gerçekleşmesine de ilk kez girdi. Aralık ayının son haftasında açılan ve vadesi üç ay olan hesaplar için Maliye mart ayında 11.7 milyar lira tutarında kur farkı ödemesi yaptı. Bu ödeme bütçede “mevduat ve katılma hesaplarının kur artışlarına karşı korunmasına ilişkin giderler” başlığı altında yer aldı.
Kur korumalı mevduatın yükü yalnızca kur farkı ödemesi olsa iyi. Yine 8 Nisan itibarıyla 10 bin 765 mükellefe DTH’ye geçtikleri için kambiyo karı kaynaklı vergi muafiyeti tanındı. Bu şekilde vazgeçilen vergi 10 milyar 164 milyon lira. Böylece 10 bin 765 vergi mükellefinin her birine ortalama 944 bin liralık vergi muafiyeti sağlanmış oldu.
Yani 8 Nisan’a kadar kur farkı olarak 14.8 milyar lira ödendi, 10.2 milyar lira da vergiden vazgeçildi; toplam 25 milyar lira...
İyi para!