Rusya’nın Soçi kentinde 5 Ağustos’ta gerçekleşen Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan ve Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin görüşmesinin ardından Suriye Devlet Başkanı Beşar Esad ve Erdoğan’ın görüşebileceği iddiaları gündeme gelmişti. İran’ın yarı resmi haber ajansı Tasnim, Esad’ın Özbekistan ev sahipliğinde gerçekleştirilen Şanghay İşbirliği Örgütü (ŞİÖ) zirvesine gideceği ve burada Erdoğan ile bir araya gelebileceğini yazmıştı.
Tasnim’in bu çok konuşulan haberi, Esad’ın Özbekistan’a gitmemesiyle boşa çıkmış olsa da Türkiye, bugüne Hürriyet yazarı Abdülkadir Selvi’nin kaleme aldığı yazıyla uyandı. Selvi yazısında, Erdoğan’ın “Esed Özbekistan’a gelse görüşmek isterdim” dediğini aktardı. Haliyle gözler yine Şam-Ankara hattına çevrildi. Selvi’nin yazısı üzerine konuştuğumuz Türkiye'nin eski Şam Büyükelçisi Ömer Önhon, Suriye ve Türkiye arasındaki son gelişmeleri değerlendirdi.
Önhon, Ankara ve Şam arasında Amerika Birleşik Devletleri’nin (ABD) New York kentinde düzenlenecek Birleşmiş Milletler (BM) Genel Kurulu’nda Dışişleri düzeyinde bir temas yaşanabileceğini düşündüğünü söyledi.
Eski büyükelçi Önhon, Suriye Devlet Başkanı Beşar Esad’ın BM’ye zaten gitmediğini hatırlatarak, “Önümüzdeki ilk ciddi toplantı, BM Genel Kurulu. Oraya Esad zaten gitmiyor ama Dışişleri Bakanları gidiyor. Dolayısıyla ben orada bir temas olabileceğini düşünüyorum sanki hazırlıklar o yönde yapılıyormuş gibi geliyor bana” ifadelerini kullandı.
"Bir parça geriye gidersek belli ki son dönemde bir şekilde temas kurmak için bir hazırlık vardı. Ve bu hazırlıkların belli bir olgunluğa ulaştığına kanaat getirilince Türkiye bu konuyu kamuoyunun gündemine soktu" ifadelerini kullanan Önhon, "Bu konu kamuoyu gündeminde tartışılmaya başlandığında zaten belli bir noktaya getirilmişti. Benim tahminim bu yönde" dedi.
Görüşmelerinin amacı, temasları siyasi bir düzeye çıkarma yönünde
Milli İstihbarat Teşkilatı (MİT) Başkanı Hakan Fidan ve Suriyeli mevkidaşı Ali Memlük’ün Moskova’daki görüşmesini anımsatan Önhon, “Kamuoyu bu gündemleri tartışmaya devam ederken Moskova’da Fidan'la Memlük buluştu. En son Selvi’nin yazısında belirtildiği gibi Şam’da bir toplantı olduğu söylendi. Suriye ve Türkiye arasında devam ettiği bilinen istihbarat düzeyindeki toplantıların öncesi ya da sonrasında resmi açıklama yapılmaz. Eğer bu toplantılar yapılmamış olsaydı işte o zaman açıklama yapılırdı. Taraflar hiç değilse, ‘Bunlar hayal mahsulüdür yok böyle bir şey’ derdi ama bu yönde bir açıklama gelmediğine göre, demek ki bir gelişme var. Benim tahminim bu görüşmelerdeki amaç, sahadaki durum değerlendirmelerinin dışında aradaki temasları artık siyasi bir düzeye çıkarma yönünde. Bu toplantılarda temasların artık siyasi düzeye çıkarılmasının zamanının geldiği yönündeki konuşmaların yapıldığı bir toplantı olduğunu düşünüyorum” ifadelerini kullandı.
‘Gelseydi görüşmek isterdim’
Selvi’nin yazısında bahsettiği, “Esed Özbekistan’a gelse görüşmek isterdim” konusuna da değinen Önhon, “Suriye’nin de Türkiye ile bir şekilde bir ilişki tesis etmek arzusunda olduğu görülüyor. İstihbarat başkanları görüşüyorlar. Memlük de Esad’dan aldığı talimatla görüşüyor. Dolayısıyla konuların belli bir olgunluğa erişmesini Suriye de istiyor. Şimdi onlar sessiz kalmayı tercih ediyorlar ve sanki talepkar taraf Türkiye gibi görünüyor ama onların da gönülleri olmasa zaten bu istihbarat başkanlarının görüşmeleri olmazdı” diye konuştu.