UNICEF İspanya 2023 ödülünü almak üzere Madrid'de bulunduğu sırada İspanyol gazetesi El Pais’in sorularını yanıtlayan Şabana, Afganistan'da kadın olmanın zorluklarını kendi yaşamından örneklerle anlattı.
Sorular ve Şabana’nın verdiği yanıtlar şöyle:
KİMSE ONLARIN ACIMASIZLIĞIYLA YÜZLEŞMEK İSTEMEZ
Afgan bir kıza ailenizi örnek almasını ve gizli bir okula gitmesini söyler misiniz?
Evet. Bunu yapmış biri olarak evet diyebilirim. Ancak bunun son derece kişisel bir karar olduğunu söylemeliyim çünkü bu tür bir risk almak kolay değil. Korkutucu ve sonuçları ağır. Kimse Taliban'la ve onların acımasızlığıyla yüzleşmek istemez.
Ama siz yaptınız.
Evet, yaptım. Ailemin bu riski alıp beni erkek kılığında gizli bir okula gönderdiği zamanı hatırlıyorum. Korktuğumu ve ailemin bu kararı vermek zorunda kalmasının ne kadar adaletsiz olduğunu düşündüğümü hatırlıyorum. Ancak bu kararın değerini yıllar sonra, Taliban rejimi düştüğünde ve devlet okuluna dönebildiğimde anladım.
Neden?
Kendimi sınıf arkadaşlarımın çoğunun benden altı yaş büyük olduğu bir sınıfta buldum. Ve ilk kez anne babamın hayatlarını ve bizim hayatlarımızı (kız kardeşini kastediyor) riske atarak bana verdikleri hediyenin farkına vardım. Çünkü okula gittiğimde düşüncelerim ve hedeflerim değişti.
Hangi anlamda?
Bağımsız bir kadın olarak, kendi hayatımın sorumluluğunu üstlenerek ve kendi kararlarımı vererek parlak bir gelecek hayal etmeye başladım. Tüm bunları 1990'larda kız çocuklarını eğitim için gizlice evlerine kabul eden Afgan kadınların cesaretine borçluyum. Fark edilmeleri halinde bunun ağır sonuçları olacağının bilincindeydiler.
Tarih tekerrür ediyor...
Evet, Taliban yeniden iktidarı ele geçirdi ve kız çocuklarının ortaokula gitmesine, kadınların yüksek öğrenim görmesine, istihdam edilmesine kısıtlamalar getirdi. Ancak bu zorlu koşulların ortasında kadınlar kız çocuklarına eğitim vermeyi ve bilgilerini genç nesillere aktarmayı kendilerine görev edindiler. Kadınlar ve kız çocukları Taliban rejimine karşı mücadelenin ön saflarında yer alırken, ülkede milyonlarca kişi açlık çekiyor. Bu vahim koşullara rağmen, kız çocukları ve aileleri aktif bir şekilde eğitim fırsatlarını kolluyor.
Taliban yasağının nasıl bir etkisi olacak?
Kız çocuklarının eğitiminin ihmal edilmesinin sonuçları sadece kız çocuklarını değil herkesi etkileyecek kadar geniş kapsamlı olacaktır. Kız çocuklarının eğitimine yatırım yapmak sadece kız çocuklarına değil, erkek çocuklarına, erkeklere ve tüm topluma fayda sağlar. Eğitimli kız çocukları daha geç evlenme ve daha az çocuk sahibi olma eğilimindedir, bu da sağlık sonuçlarının iyileşmesine yol açar. Araştırmalar, eğitimli kadınların genellikle gelirlerinin yüzde 90'ından fazlasını ailelerine ayırdıklarını ve hem aileleri hem de toplumları için daha sağlıklı ve müreffeh yaşamları teşvik ettiklerini göstermektedir.
Taliban Ağustos 2021'de ülkeyi ele geçirdikten sonra okulu Ruanda'ya taşıdınız. Bunu nasıl başardınız?
Kolay olmadı, ancak Ruanda hükümetinin mutlak cömertliği için çok minnettarım. Topluluğumuzun her üyesini güvenli bir şekilde getirebildik. Uçaktan indiğimizde sağlık görevlileri ve travma danışmanları tarafından karşılandık. Hiçbirimiz havaalanında göçmenlik memurlarını görmedik. Havaalanından doğruca gelecekteki kampüsümüz olarak kiraladığımız tesise gittik.
Göçmenlik bürosu yetkilileri yok mu?
Birkaç gün sonra evrak işlerini halletmek ve bize oturum kartı vermek için geldiler. En zor zamanlarda aldığımız inanılmaz destek bana, evlerini terk etmek zorunda kalmış insanlar olarak mültecilere farklı bir gözle bakmak için dünyanın dört bir yanındaki pek çok ülkenin cesur liderlik göstermesi gerektiğini hatırlattı.
Ülkeden ayrılmaya hazırlanırken, öğrencilerimizden birinin velisi benden Taliban iktidarı ele geçirmeden önce kızlarına ait tüm okul kayıtlarını yakmamı istedi. Bilgilerin ortaya çıkması halinde tepkilerden korkuyordu. Kabul ettim ve öğrencilerimizin ailelerini korumak için her türlü kanıtı yok ettim.
Afgan öğrenciler için Ruanda'da hayat nasıl?
Bu, dünyanın dört bir yanındaki Afgan topluluklarından kızları buraya getirdiğimiz ikinci yıl. Onlar ailelerinden uzakta olmanın getirdiği günlük zorluklarla yüzleşen genç ve dirençli bireyler. Yine de cesaretleri gerçekten takdire şayan ve bilgiye olan açlıkları yadsınamaz. Afganistan'ın geleceğindeki önemli rollerinin farkındalar. Zamanı geldiğinde bu fırsatı değerlendirmek için geri dönecekler.
Ayrıca online bir SOLA programı geliştiriyorsunuz. Kaç kızın ilgisini çekeceğini düşünüyorsunuz?
Bu yıl Ruanda'daki okulumuz için 20 ülkedeki Afgan kızlardan yaklaşık 2.000 başvuru aldık, ancak sadece 20 ila 30'unu kabul edebildik. Biz de okulumuzu onlara nasıl ulaştırabileceğimizi araştırdık. İşte bu nedenle, bu yıl ve önümüzdeki yıllarda binlerce Afgan kızına eğitim sağlamak için bu çevrimiçi girişimi başlatıyoruz. Bu hiçbir şekilde bizzat okula gitmenin yerini tutmaz, ancak onlara eğitim vermenin ve Taliban'ın karanlığının sonsuza kadar sürmeyeceğine dair geleceğe dair umut aşılamanın bir yoludur.