Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan, Rusya'nın Ukrayna'yı 24 Şubat tarihinde üç koldan kuşatması ardından NATO üyelikleri gündeme gelen Finlandiya ve İsveç için 13 Mayıs'ta cuma namazı çıkışı yaptığı konuşmasında "veto" sinyali vermişti. Erdoğan burada yaptığı konuşmasında, "Yunanistan ile ilgili NATO konusunda bir yanlış yaptılar. İskandinav ülkeleri terör örgütlerinin adeta yuvası gibi.(İsveç ve Finlandiya'nın NATO üyeliği) Olumlu bir düşünce içinde değiliz" ifadelerini kullanmıştı.
İlk veto sinyali ardından Türkiye'nin NATO müttefiklerinden ve İttifak'ın Genel Sekreteri Jens Stoltenberg'den "Türkiye'nin endişelerini giderilebileceği" yönünde açıklamalar gelmişti. Stoltenberg, sözkonusu durum için;
- Türkiye önemli bir müttefikimiz. Türkiye, bazı endişelerini dile getirdi ve NATO’da her zaman olduğu gibi, endişeler mevcut olduğunda ortak bir zemin bulabileceğimizden eminim.
- Çavuşoğlu ile temaslarımızı sürdüreceğiz.
- Tabii ki Rusya herhangi bir şekilde hibrit saldırılarda bulunursa, hemen karşılık vereceğiz.
- İsveç ve Finlandiya’nın NATO üyeliği başvurusunun tamamlanması için tüm üye ülkelerin parlamentosunda onaylanması gerekiyor.
- Avrupa’daki yeni güvenlik gerçeğini yansıtacak şekilde NATO’nun caydırıcılığını ve savunmasını güçlendirmek için önemli kararlar alacağız.
açıklamalarında bulunmuş ve "her şeye rağmen umut olduğu" vurgusunu yapmıştı.
Ancak Batılı müttefiklerin "umut" söylemleri ardından Erdoğan dün, bir açıklama daha yaparak iki ülkenin NATO üyeliği konusunu kesin bir dille reddettiğini dile getirdi. Erdoğan, resmi temaslar bulunmak adına Ankara'yı ziyaret eden Cezayir Cumhurbaşkanı Abdulmecid Tebbun ile görüşmesinin ardından yaptığı basın açıklamasında, "Her iki ülkenin de terör örgütlerine karşı açık ve net bir tavrı söz konusu değil. Türkiye'ye yaptırım uygulayan ülkelerin, bir güvenlik örgütü olan NATO'ya girmesine 'evet' demeyiz" dedi.
Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, Cumhurbaşkanının açıklamaları ardından NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg ile telefonda görüştü. Toplantı sonrası Stoltenberg, "Türkiye değerli bir müttefiktir ve tüm güvenlik endişelerinin ele alınması gerekir. Bu tarihi anda bir arada olmalıyız" dedi.
Avrupa Birliği (AB) Dış İlişkiler ve Güvenlik Politikası Yüksek Temsilcisi Josep Borrell, AB savunma bakanlarının İsveç ve Finlandiya'nın NATO üyeliğine mümkün olan en yüksek desteği vereceğini belirterek, NATO'nun, Türkiye'nin itirazlarını aşacağını umduğunu söyledi.
Erdoğan’ın sözkonusu açıklamaları dünyada büyük yankı uyandırdı.
‘Erdoğan’ın pes edeceğinden eminim’
Bazı ülkelerin Dışişleri Bakanları Erdoğan’ın açıklamalarına şöyle tepki gösterdi:
Almanya Dışişleri Bakanı Annalena Baerbock ise, İsveç ve Finlandiya’nın NATO’ya dahil edilmesinde gecikme olmaması gerektiğini söyledi.
Lüksemburg Dışişleri Bakanı Jean Asselborn konuya ilişkin yaptığı açıklamada, "Türkiye bazen zor bir ülke olabiliyor. Türkiye’nin pes edeceğinden kendimden emin olduğum kadar eminim" ifadelerini kullandı.
Kanada Dışişleri Bakanı Melanie Joly, NATO’da birlik yakalama şansının ikili anlaşmazlıklardan daha önemli olduğunu kaydetti.
Hırvatistan Dışişleri Bakanı Gordan Grlic Radman, Finlandiya ve İsveç'in NATO üyelikleri için "Görüşmeler iyi gidiyor” ifadelerini kullanarak şöyle devam etti: “Bugün dayanışma göstermek ve tek sesle konuşmak adına iyi bir sonuç alacağımızı umuyoruz”
İngiltere Dışişleri Bakanı Liz Truss ise İsveç’in dün açıkladığı NATO üyelik başvurusu kararı ardından desteklerini ilettiği bir mesaj yayınladı. Truss, şu ifadeleri kullandı: "Birleşik Krallık, Finlandiya ve İsveç’in NATO üyeliğini güçlü bir şekilde desteklemektedir. İki ülke bir an evvel İttifak içinde yerini almalıdır. Onların (Finlandiya ve İsveç) üyeliği Avrupa güvenliğini güçlendirecek"
İsveç Savunma Bakanı Peter Hultqvist ise pazartesi günü yaptığı açıklamada, Stockholm'ün Ankara'nın çekincelerini aşmak için çok çalıştığını söyleyip, İsveç ve Finlandiya dışişleri bakanları Ann Linde ve Pekka Haavisto'nun görüşmeler için "yakında" Türkiye'ye gideceklerini duyurmuştu.
Kuzey Makedonya’nın Dışişleri Bakanı Bujar Osmani ise Twitter’dan yaptığı açıklamada, Makedonya’nın Finlandiya ve İsveç’in NATO üyeliği konusunda tam destek olduğunu ifade ederek, “Bu, Avrupa-Atlantik kolektif güvenliğini ve savunmasını daha da güçlendirecektir” dedi.
Kuzey Makedonya’da NATO üyeliği konusunda Yunanistan’ın vetosuna takılmış ancak sonradan Yunanistan ile arasındaki isim sorununu çözerek üyelik konusunda ilerleme kaydetmiş ve İttifak’ın 30’uncu üyesi olmuştu.
'ABD güvence verdi'
İsveç Dışişleri Bakanı Ann Linde, Amerika Birleşik Devletleri'nin (ABD) olası bir NATO başvurusu durumunda İsveç ve Finlandiya'ya güvenlik garantisi verdiğini açıklamıştı.
Oy birliği şartına rağmen garanti verdi
30 üye ülkenin bulunduğu Kuzey Atlantik İttifakı'nda (NATO) herhangi bir konuda karar verilmesi için oy birliğinin sağlanması gerekiyor. ABD'nin ise oy birliği sağlanması gerekmesine rağmen üyelik garantisi vermesi dikkat çekiyor.
Üyelik iddiaları basına sızmıştı
Rusya'nın Ukrayna'ya saldırılarının ardından NATO'ya üyelik ihtimali üzerinde durulan Finlandiya ve İsveç'in, gelecek ay İttifak'a üyelik başvurusu kararı alabileceği iddia edilmişti. Sözkonusu iddialar ülkelerin önde gelen yayın organlarında yer almıştı.
Finlandiya basınından Iltalehti gazetesinde yer alan haberde, iki ülke başbakanının mayıs ortasında bir araya gelerek NATO'ya katılıma ilişkin kararlarını eş zamanlı ilan etmeyi planladığı öne sürülmüştü.
İsveç basınından Aftonbladet gazetesindeki bir haberde de NATO'ya girmeleri halinde ABD ve İngiltere'nin bu iki ülkeye güvenlik desteği sağlama sözü verdiği hatırlatılarak İsveç ve Finlandiya'nın NATO'ya üyelik başvurusu yapacağı iddiası yer almıştı.