Afrika ülkelerinde hemen her yıl yaklaşık birkaç yüz vaka civarında görülen ancak bu yıl, Avrupa ülkelerinde görülmesiyle "yeni bir salgın mı?" endişelerine yol açan maymun çiçeği hastalığı hakkında Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) bir açıklama yayınlayarak şu ana kadar kesinleşmiş 80 vaka olduğunu 50 vakanın da tespiti için araştırmaların sürdüğünü belirtti.
Maymun çiçeği hastalığı "yeni bir hastalık" değil. 1958'de maymunlarda tespit edildikten sonra insanlarda ilk olgu 1970'te Kongo Demokratik Cumhuriyeti'nde görüldüğü aktarılıyor. 1958'de araştırma laboratuvarındaki maymunlarda çiçek benzeri bir salgın yapınca farkına varılan hastalık bu nedenle "maymun çiçeği" adını aldı.
Başta Nijerya ve Kongo Demokratik Cumhuriyeti olmak üzere, Orta ve Batı Afrika'daki tropikal yağmur ormanlarının bulunduğu 11 ülkede görülen hastalığın sıklığı tam olarak bilinmiyor. Afrika'da her yıl birkaç yüz vaka olduğu tahmin ediliyor. Hastalık zaman zaman Afrika kıtasından enfekte hayvanlar veya insanlar aracılığıyla diğer kıtalara taşınıyor, fakat buralarda az sayıda insanın etkilendiği ve bölgesel vaka kümelenmeleri görülüyor.
Şimdiye kadar Afrika dışında görülen vakaların tamamının Afrika'dan gelen insanlar veya getirtilen kemirgenlerden kaynaklandığı biliniyordu. Ancak Afrika dışında tespit edilen vaka sayısı son bir hafta içinde, bugüne kadar Afrika dışında görülen toplam vaka sayısını aşacak kadar arttığı için Dünya Sağlık Örgütü ve bilim dünyasının dikkatini çekti.
Belçika'da 21 günlük karantina
DSÖ tarafından en son yapılan açıklamada 11 ülkede görüldüğü bildirilen hastalık nedeniyle Belçika'da karantina ilan edildi. Koronavirüsü salgınıyla mücadele devam ederken son haftalarda vaka sayısısının arttığı maymun çiçeği virüsü ile ilgili Belçika'da alınan karara göre virüs ile enfekte olanlar 21 gün zorunlu karantinada kalacak.
Avusturya'da ilk vaka
Avusturya'nın başkenti Viyana'da hastaneye kaldırılan 35 yaşındaki kişide maymun çiçeği virüsünün tespit edildiği bildirildi. Viyana Sağlık Birimi Sözcüsü Nina Brenner-Küng, basına yaptığı açıklamada, dün gece maymun çiçeği virüsü semptomları taşıyan bir kişinin karantina altına alındığını, olası temas kurduğu kişilere ulaşılmaya çalışıldığını belirtti.
Brenner-Küng, hastanın ateşinin olduğunu, ciltte döküntü oluştuğunu ve yapılan test sonucunda çiçek virüsünün tespit edildiğini söyledi.
Brenner-Küng, 35 yaşındaki hastanın sağlık durumunun stabil olduğunu, ten renginin değiştiğini ve hafif grip olduğu bilgisini paylaştı.
İspanya diken üstünde: Onlarca vaka
İspanya'da, çoğu başkent Madrid'de olmak üzere toplam 8 özerk yönetimde 40 kesin, 52 şüpheli maymun çiçeği vakası tespit edildi.
Madrid Özerk Yönetim Hükümetinin Sağlık Bakanlığı tarafından yapılan açıklamada, PCR testleri sonucu maymun çiçeği virüsü tespit edilenlerin sayısının 39'a çıktığı, ayrıca 40 kadar şüpheli vakanın bulunduğu bildirildi.
Hastalığın etkeni nedir?
Maymun çiçeği, çiçek virüsüne akraba bir DNA virüsü. Batı Afrika ve Orta Afrika (Kongo Havzası) olmak üzere iki alt tipi bulunuyor. Batı Afrika, Kongo türüne göre daha hafif seyirli hastalık yapıyor. Şu an genetik analizler tamamlanmamış olsa da Afrika dışında görülen vakaların Batı Afrika alt tipi olduğu öngörülüyor.
İyi pişmemiş et tüketimine dikkat
Adının aksine maymunlardan daha çok sincap, sıçan, fare gibi kemirgenlerde bulunan ve onlardan insana geçen hastalık, ayrıca enfekte insan veya virüsle kirlenmiş giysi, havlu, çarşaf gibi eşyalarla yakın temas sonucunda bulaşıyor. Virüs, sağlıklı kişilere, ciltte gözle görülemeyecek çatlaklar/çizikler, mukozalar (ağız, burun, göz) veya solunum sistemi aracılığıyla giriyor.
Öte yandan hastalığın insanlarda iyi pişmemiş etin tüketilmesi sonrasında bulaşabildiği bildiriliyor.
İnsandan insana bulaşmanın büyük solunum salgısı damlacıklarıyla olduğu düşünülüyor. Hastalığın uzak mesafelere gidemeyen büyük damlacıklarla bulaşması, yüz yüze, uzun süreli ve yakın temasla oluyor.
Belirtileri neler?
Maymun çiçeği, ateş, baş ağrısı, yorgunluk, yaygın vücut ağrıları, lenf bezlerinde şişlik ve cilt lezyonlarına (döküntü) neden oluyor. Lenf bezi şişliği, maymun çiçeğinin, çiçek, su çiçeği ve kızamıktan ayıran en önemli belirtisi. Yakınmalar, virüsle temastan ortalama 6-13 gün sonra ortaya çıkıyor.
İlk 5 gününde ateş, şiddetli baş ağrısı, lenf bezlerinde şişme, sırt ağrısı ve aşırı halsizlik yaşanan hastalıkta, ciltteki döküntüler de ateş başladıktan sonra 1-3 gün içinde görülüyor. Avuç içi, ayak, ağız içi, genital bölge ve gözlerdeki lezyonlar, kabuk bağlayıp düşmesiyle ortadan kalkıyor.
Kan örneğiyle tespit edilemiyor
Maymun çiçeği hastalığından şüphelenilen durumlarda, belirti gösteren kişilerin son bir ay içinde riskli bölgelere seyahat edip etmedikleri ya da benzer belirtileri olanlarla yakın temasları olup olmadığının sorgulanması gerekiyor.
Kan örnekleriyle tanı konulamayan hastalık, kanda çok kısa süre kaldığı için PCR'la saptanamıyor. Antijen ve antikor testlerinin de daha önce uygulanan çiçek aşısı gibi nedenlerle her zaman doğru sonuç vermeyeceği düşünülüyor.
Hastalık şüphesinde lezyonlardan uygun şekilde ve gerekli güvenlik önlemleriyle alınıp paketlenen örneklerin "biyogüvenlik düzeyi 2 olan" labaratuvara gönderilmesi gerekiyor.
Maymun çiçeği hastalığı teyit edilen hayvan veya kişilerle temas edenlerin son temastan sonraki 21 gün boyunca belirti ve bulgular açısından izlenmesi gerekiyor.
Belirtisiz enfeksiyon olabilir mi?
Net olmamakla birlikte maymun çiçeğinin Covid-19 gibi belirtisiz hastalık yapmadığı düşünülüyor.
Enfekte kişilerde belirtilerin ortaya çıkması, bu kişilerin fark edilmesini ve izolasyona alınmasını sağlayacağından, maymun çiçeğinin toplumda Covid-19 veya belirtisizken bulaşan diğer enfeksiyonlar kadar yayılması beklenmiyor.
Öldürücü bir hastalık mı?
Maymun çiçeği, genellikle 2-4 hafta içerisinde kendiliğinden iyileşiyor. Ancak bağışıklığı baskılanmış kişilerde ve küçük çocuklarda ağır hastalık görülebiliyor.
Genel olarak hastalananlardan, çoğunluğunu küçük yaştaki çocukların oluşturduğu yüzde 3-6'sı kaybediliyor. Hastalığın Orta Afrika alt tipinde öldürücülük yüzde 11'e kadar çıkabilirken güncel vakalara neden olduğu düşünülen Batı Afrika alt tipinin öldürücülüğü, yüzde 1 gibi daha düşük oranda kalıyor.
Çiçek aşısı hastalığa karşı korur mu?
Maymun çiçeği hastalığı için yaygın kullanılan bir ilaç bulunmasa da vakalar şimdiye kadar sidofovir, brinsidofovir gibi etken maddeli ilaçlarla kontrol altına alındı.
Dünya Sağlık Örgütü, Afrika'daki tecrübelerden yola çıkarak çiçek aşısının maymun çiçeğinden yüzde 85'e kadar koruma sağlayacağını bildirdi. Fakat çiçek aşısı, hastalığın dünya genelinde sonlanması nedeniyle 1980'den beri uygulanmıyor. Dolayısıyla şu an çiçek aşısı yapılanlar 40-50 yaş üzeri kişilerden oluşuyor. Aradan uzun süre geçmesi ise koruyuculuğun düzeyine ilişkin endişelere sebep oluyor.
Yeni bir salgın olur mu?
Maymun çiçeği hastalığının belirti ve bulgularının belirginliği, şu anki bilgilere göre belirtisiz enfeksiyon yapmaması, yakın ve uzun süreli temas ile bulaşması, bir DNA virüsü olduğundan daha az mutasyon geçirmesi ve kolay değişime uğrayarak yeni varyantlarının çıkmaması gibi faktörler nedeniyle Kovid-19 benzeri bir salgına yol açması beklenmiyor.
halktv.com.tr/ajanslar