İki ülkenin de yorulduğu, kışkırtanlar dahil savaşa bulaşmış güçlerin de artık bıktığı Ukrayna-Rusya savaşının bitme umudu az da olsa yeşerdi gibi görülüyor. Haziran’da Kopenhag’da savaşı sona erdirecek bir barış planını oluşturmak amacıyla yapılan toplantıdan kişisel olarak pek umudum yoktu. Umutlanmamakta da haklı çıktım sanırım. Ancak 4-5 Ağustos günlerinde Suudi Arabistan’ın Cidde kentinde yapılan aynı amaçlı toplantı bana fazla ümit verdi. Umarım yanılmam.
Çin de vardı
Suudi Arabistan’ın uluslararası bir krizde hayli kritik bir adım atacak denli provokatif olması da dikkate değer tabii ama toplantı katılımcıları açısından ilginç aslında. Hem Suudi Arabistan’ın ulusal güvenliğinden sorumlu olanların hem de uluslararası örgüt temsilcilerinin katıldığı toplantıya Çin’in de katılması Danimarka’dakinden daha önemli bir organizasyonla toplanıldığını gösteriyor bize. Çin Avrasya İşleri Özel Temsilcisi tarafından temsil edildi Cidde’de.
Hindistan ile Güney Afrika’dan da temsilcilerin olduğu bu buluşmada Rusya’nın toplantıya davet edilmemesini yadırgadığımı söylemeliyim. Ama yine de Rusya toplantının yapılmasına olumlu bakıyor. Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Maria Zaharova’nın son cümlesi hayli sitemkar da olsa şu açıklaması iyi: “Küresel Güney'den dostlarımızın barışı sağlamaya yönelik arabuluculuk ve insani girişimlerini takdirle karşılıyoruz. Rusya ile müzakereleri kesintiye uğratan ve hatta yasaklayan Kiev rejiminin aksine, biz her zaman krizin diplomatik çözümüne açık olduk ve olmaya devam ediyoruz. Gerçekten ciddi tekliflere yanıt vermeye hazırız. Rusya'nın katılımı ve çıkarları dikkate alınmadan Ukrayna krizine ilişkin hiçbir toplantının en ufak bir katma değeri yoktur.”
Umudumu artıran biraz da yine son cümlesine takılmamak kaydıyla Zaharova’nın şu sözleri oldu: “Öyle görünüyor ki Cidde'de ilk kez Kiev'den açıkça uzlaşma talep ettiler ve Kiev böyle bir olasılığı değerlendirmeye başladı. Barışa doğru bir adım atıldı, ancak tek sorun barışın bu tür küçük adımlarla asla sağlanamayacak olması”.
İyi başladı
Toplantıda temel ilkeler de anlaşıldı. Ukrayna barış temalı uluslararası bir konferans düzenleyeceğini duyurdu ki iyi bir adım bu. Katılımcılar, Ukrayna'da barışa giden yolu açacak ortak anlayışların oluşturulması için sürekli irtibat halinde olacakları konusunda da anlaştılar. ABD de olumlu bulduğu toplantıyı destekledi tabii. ABD'yi Beyaz Saray Ulusal Güvenlik Danışmanı Jake Sullivan'ın temsil etmesi, Washington'un toplantıya verdiği önemi gösteriyor tabii.
Bu başarıdan sonra kendilerine güvenleri iyice artan Suudilerin yakın bir tarihte bir toplantı daha düzenlemek istediği söyleniyor. Kazananının olmayacağından artık herkesin emin olduğu savaşın bitmesi için bence en umut verici girişimdi Cidde Toplantısı. Özellikle şundan ötürü; katılımcılar Zelenskiy'nin uzun süredir üzerinde çalıştığı, 10 maddesinde Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in neredeyse yok edilmesini istediği “barış planı“nı desteklemediler. Destekleme tutumu savaşın devamını istemek olurdu. Bunun yerine Çin’in barış planı tekrar sunuldu. Bu plan çatışmaların derhal durdurulmasını, çatışan ülkelerin toprak bütünlüğünün teyit edilmesini içeriyor. Buna destek verildi toplantıda. O nedenle katılımcıların artık daha farklı bakmalarından ötürü bu kez barışa giden yol açılabilir diye düşünüyorum. Çin ile Suudi Arabistan’ın çatışmaların hemen durdurulup bir anlaşma yapılması önerisini 1991 öncesi sınırlara dönmek istediği için reddetmesine rağmen Ukrayna delegelerinin toplantıdaki tutumları yapıcıydı yine de.
Barışa mecburlar
Rusya’ya karşı başlattığı saldırıda istediğini alamayan Ukrayna’nın, kendisini kışkırtan ülkelerce yalnız bırakılmasının ya da Rusya’nın Wagner ayaklanmasında görüldüğü gibi gittikçe iç karışıklarla karşılaşma ihtimalinin güçlenmesinin barışın gerçekleşmesinde etkili olabileceğini düşünüyorum. Yeni kazanımlar elde ettiğine inanmadığı sürece ABD’nin Ukrayna’ya savaş gereçleri vermesi de kolay değildir artık. Zorluk şurada yine de; Ukrayna bir barış için tüm topraklarının geri verilmesi şartını koşuyor, ancak bir kaç ay önce ele geçirdikleri topraklar da dahil olmak üzere her konuyu müzakere edebileceğini açıklayan Rusya’nın asla atmayacağı adım Kırım’ın Ukrayna’ya geri verilmesidir. Bunun olması imkanız değilse de hayli zor.
Tamam, umutluyum dedim ama yine de toplantıdaki bazı gariplikler can sıkıyor. Tam 40 ülkenin katıldığı Cidde Toplantısı’ndan sonra bir sonuç bildirisi açıklanmadı örneğin. Yani sonuçta tam olarak neye karar verildi, hangi konuda anlaşıldı bilinmiyor.
Barışta anlaşsınlar da, mesele değil.
Biz geç öğrensek de olur.