Büyük Japonya depreminin Dünya'nın günlerini kısalttığı ve gezegenimizin eksenini kaydırdığı biliniyor. Peki, büyük depremler Dünya'nın eksenini kaydırıp günleri nasıl kısaltabiliyor?
Mart 2011'de, Japonya'nın doğu kıyılarında 9.0 büyüklüğünde bir deprem meydana gelmişti. Bu deprem, yarattığı büyük yıkımın ve tsunaminin yanı sıra, Dünya'nın eksenini kaydırdı ve Dünya'daki günleri kısalttı.
Ülkeyi vuran kayıtlı en güçlü deprem, gezegenin eksenini yaklaşık 17 santimetre kaydırdı ve ana adayı yaklaşık 2.4 metre kaydırmış olabilir. Diğer benzer büyük depremler gibi, Dünya'nın dönüş hızını da değiştirdi.
GÜNEYBATIYA DOĞRU KAYDI
Büyük Kahramanmaraş depreminin ardından Türkiye'nin 3 metre batıya doğru kayması gündem olmuştu.
İtalya Ulusal Jeofizik ve Volkanoloji Enstitüsü Başkanı Carlo Doglioni, Sky TG24’de katıldığı canlı yayında, “Elimizdeki ayrıntılı bir şekilde analiz ettiğimiz tahminlere göre, sarsıntının en az üç metrelik bir yer değiştirmeyle 150 kilometre boyunca etkin olduğunu biliyoruz. Her şey sadece birkaç saniye içinde oldu ve 7.9 büyüklüğündeki bu depremin civara yayılmasına sebep oldu” dedi.
Doglioni sözlerine şu şekilde devam etmişti: “Bir kayma hareketinden bahsediyoruz, fay düzlemi dikeydir. Bu nedenle deprem sırasında, blokların yatay olarak yer değiştirdiği gözlemlenmiştir. Birbirine göre bağımlı bir şekilde hareket eden iki fay sınırı. Başka bir deyişle, sanki Türkiye güneybatıya, Arabistan kuzeydoğuya kaymış gibi. Alarm verilmemiş olması, fay hattındaki hareketliliğin yeniden canlandırılamayacağı anlamına gelmez. Bu deprem, Türkiye’yi çevreleyen denizlerle ilgili bir senaryo yaratacaktır. Ayrıca bu durumu daha önemli olmasa dahi, yakın önem derecesine sahip olaylar izleyebilir. Türkiye’de 1999 yılında meydana gelen depremde de böyle olmuştu.”
Chip.com.tr'nin derlemesine göre NASA'nın Jet Tahrik Laboratuvarı'ndan Dr. Richard Gross, 2011'de Popular Mechanics'e şöyle konuştu: “Depremler, Dünya'nın kütlesini yeniden düzenleyerek Dünya'nın dönüşünü değiştirebilir. Dönen bir buz patencisinin daha hızlı dönmesini sağlamak için yaptığı şey de budur. Kollarını vücuduna yaklaştırarak, kütlesini etrafında döndüğü eksene yaklaştırır. Ve depremler de aynı şeyi yapıyor. Bu deprem, Dünya'nın daha hızlı dönmesi ve günün uzunluğunun biraz daha kısa olmasına sebep olacak şekilde kütleyi ortalama olarak Dünya'nın dönme eksenine biraz daha yaklaştırmış olmalı.”
Gross, depremden önce Dünya'nın kütle dağılımı modellerine bakarak ve fayın deprem sırasında nasıl kaydığına ilişkin tahminleri kullanarak kütle dağılımının nasıl değiştiğini inceledi: “Ardından, açısal momentumun korunumu yoluyla, eğer Dünya'nın kütlesinin nasıl yeniden düzenlendiğini biliyorsam, Dünya'nın dönüşünün nasıl değiştiğini de bilirim.”
Deprem, Dünya'nın dönüşünü yaklaşık 1.8 mikrosaniye hızlandırmış gibi gözüküyor. 2004'teki Endonezya depremi de, Dünya'nın gününü tahminen 2.68 mikrosaniye hızlandırmıştı.
Ancak, depremler, Dünya'nın dönüş hızını etkileyen tek olay ve faktör değil. NASA'nın Goddard Uzay Uçuş Merkezi'nden Dr. Benjamin Fong Chao, 2004 Endonezya depreminden sonra, “Kütlenin hareketini içeren herhangi bir dünyevi olay, mevsimsel hava koşullarından araba sürmeye kadar Dünya'nın dönüşünü etkiler” demişti.
Değişen deniz seviyeleri ve Dünya'daki kaymalar gibi dönme hızını etkileyen pek çok farklı faktör bulunur, ancak en büyük faktör Ay'ın Dünya'dan uzaklaşmasıdır. İki uzay cismi etkileşim halinde olduğu için, Ay’ın uzaklaşması sırasında ara sıra hız patlamaları ortaya çıksa da, sonuç olarak Dünya yavaşlar.
444 yıl önce bir yıl 420 gündü
Bilim insanları antik mercanlara bakarak, Dünya'nın 444 - 419 milyon yıl önce çok daha hızlı döndüğünü belirledi. Mercan her gün büyürken ince bir kalsiyum tabakası bırakır. Mercanlar kuru mevsimde yağışlı mevsimlere göre daha fazla büyüdüğü için, ağaç halkalarına benzer bir şekilde, her mevsimdeki kalsiyum karbonat birikintilerini sayabilir ve bir yılda kaç gün geçtiğini hesaplayabilirsiniz. Ekip, bu yöntemi kullanarak, Ay'ımızın etkisiyle yavaşlamadan önce, Dünya'nın 444 - 419 milyon yıl önce yılda 420 gün yaşadığını hesapladı.