Anayasa Mahkemesi'nin (AYM), 2911 sayılı Toplantı ve Gösteri Yürüyüşleri Kanunu’nun 22. maddesinin birinci fıkrasında yer alan “…ve şehirlerarası karayollarında gösteri yürüyüşleri düzenlenemez” ibaresinin Anayasa’ya aykırı olduğuna ve iptaline dair kararı bugün Resmi Gazete'de yayımlandı.
Manisa 1. İdare Mahkemesi’nin başvurusunu değerlendiren AYM’nin oy çokluğuyla aldığı kararda , “toplantı ve gösteri yürüyüşü düzenleme hakkına getirilen sınırlamanın zorunlu bir toplumsal ihtiyacı karşılamadığı ve demokratik toplum düzeninin gereklerine uygun bir sınırlama olarak değerlendirilemez” ifadeleri yer aldı.
AYM'den madenci fotoğraflı paylaşım
AYM, kararı Twitter hesabından Somalı madencilerin eylemlerinden fotoğraflar paylaştı.
Soylu tepki göstermişti
AYM, 10 Eylül tarihli iptal kararını duyurduğunda İçişleri Bakanı Süleyman Soylu, AYM Başkanı Zühtü Arslan’a, “Madem özgür bir ülkeyiz, ana caddelerde, sokaklarda özgürce yürüyüş hakkının ortadan kaldırılmasını onayladınız. Polis koruması almana gerek yok. Bisikletinle işe git gel bakalım. Anayasa Mahkemesi Başkanı'na söylüyorum kendi arabamla tek başına gitmeye ben varım sen var mısın?” diyerek tepki göstermişti.
Zühtü Arslan isim vermeden "Kararlara yönelik bazı eleştirilerden görüyoruz ki kararlarımız okunmadan, bazen de okunduğu halde yeterince anlaşılmadan eleştirilmektedir. Sağlıklı bir eleştiri, okumayı ve okunanı doğru anlamayı gerektirmektedir" yanıtını vermişti.
AYM üyesi Engin Yıldırım ise, bisiklete binerken çekilmiş fotoğrafıyla verdiği yanıtta. Anayasa’nın 138’inci maddesini hatırlatarak, "Hiçbir organ, makam, merci veya kişi, yargı yetkisinin kullanılmasında mahkemelere ve hâkimlere emir ve talimat veremez" demişti.
"Özgürlükler arasında makul denge"
Söz konusu madde madencilerin eylemi ile gündeme gelmişti. Somalı madencilerin Ankara’ya yürüyüşü Manisa Valiliği’nin, yasadaki “şehirlerarası karayollarında gösteri yürüyüşü düzenlenemeyeceği” düzenlemesine dayanarak göstererek yasaklamasıyla engellenmişti. Yasak kararının kaldırılması için işçilerin bağlı olduğu Bağımsız Maden-İş Sendikası açtığı davada mahkemenin, söz konusu yasa maddesinin Anayasa’ya aykırı olduğu gerekçesiyle AYM’ye başvurmasını talep etmişti.
Manisa 1. İdare Mahkemesi, AYM’ye başvurusunda, gösteri yürüyüşünün yapılacağı yerin belirlenmesinde o yeri kullanacak diğer bireylerin hak ve özgürlüklerinin de gözetilmesi gerektiği ancak kuralla böyle bir değerlendirme yapılmadan kategorik olarak yasak getirildiği belirtilerek kuralın Anayasa’ya aykırı olduğunu ileri sürdü.
AYM, başvuru değerlendirmesinde “toplantı ve gösteri yürüyüşünün başkalarının günlük yaşamlarını bir miktar zorlaştırmasının kaçınılmaz olduğu, genel yolların farklı amaçlarla kullanımının, farklı özgürlüklerin çatışmasına yol açabileceği, ancak temel hak ve özgürlüklerin çatışması durumunda özgürlükler arasında makul bir denge kurularak mümkün olduğu ölçüde her ikisinin de korunduğu bir yolun benimsenmesi gerektiğini” belirtti.
"Kişilerin yürüyüşü düzenleyecekleri mekânı seçebilmeleri gerekir"
Genel yollarda toplantı düzenlenmesinin bu yolları kullanan kişilerin seyahat özgürlüklerini kısıtlamasının, otomatik olarak bu yollarda toplantı yapılmasının yasaklanmasını gerektirmeyeceğini söyledi.
AYM kararında şu ifadeler öne çıktı:
“Yürüyüşün yapılacağı mekânın belirlenmesinde başkalarının hak ve özgürlüklerine mutlak bir üstünlük tanınması durumunda, sadece belirli yerler gösteri yürüyüşü güzergâhı olacak, geri kalan yerler ise mutlak olarak yasaklanmış alan sayılacaktır. Oysa bazı durumlarda gerçekleştirilecek yürüyüşlerin muhataplarını etkileyebilmesi bakımından düzenlendiği mekânın, seçilen güzergâhın büyük bir önemi bulunmaktadır. Demokratik bir toplumda zorlayıcı bir neden bulunmadıkça kişilerin gösteri yürüyüşünü düzenleyecekleri mekânı seçebilmeleri gerekir.
“Bir yerde gösteri yürüyüşünün düzenlenmesi nedeniyle trafiğin aksaması gündelik yaşamı aşırı ve katlanılamaz derecede zorlaştırıyorsa anayasal ilke ve kurallara uygun davranılması şartıyla söz konusu hakkın sınırlanması mümkündür. İtiraz konusu kuralda ise zorlaştırmanın boyutuna yönelik herhangi bir düzenleme öngörülmeksizin şehirlerarası karayollarında gösteri yürüyüşünün düzenlenmesi kategorik olarak yasaklanmaktadır.
"Bu itibarla toplantı ve gösteri yürüyüşü düzenleme hakkına getirilen sınırlamanın zorunlu bir toplumsal ihtiyacı karşılamadığı ve demokratik toplum düzeninin gereklerine uygun bir sınırlama olmadığı değerlendirilmiştir.”