FERİT DEMİR/TUNCELİ

Alevilerin yıllardır cemevlerinin resmi ibadethane statüsüne alınması için gösterdikleri mücadelede henüz bir sonuç alınmadı ama Türkiye'de ilk kez Alevilik inancına ait tarihi eserler Tunceli Müzesi'nde sergilenmeye başlandı. Böylelikle Türkiye'de ilk kez bir devlet müzesinde alevi inancı ile ilgili bir bölüm oluşturulmuş oldu.

Tunceli Müzesi'nde bölgede resmi kazılarda günyüzüne çıkarılan binlerce yıllık tarihi eserlerin yanında, yakın cumhuriyet dönemi tarım aletleri, Tunceli yaban hayatı ve ekolojisi ile alevi inanç bölümleri ile Türkiye'nin en farklı müzesi olma özeliğini taşıyor.

Tunceli Müzesi^nde bölgede  resmi kazılarda ve  çeşitli zamanlarda yapılan yüzey araştırmaları ile güvenlik birimlerinin ele geçirdiği onlarca tarihi eser ve belge ile birlikte bölgenin tarımsal  yapısı, tarım aletleri ile birlikte bölge ekolojisi ve yaban hayatı ile ilgili sergi alanları ile birlikte alevi inanç, alevi ritüelleri, alevi eser ve belgeleri ile birlikte dünyadaki en eski Alevi ocak geleneğinin somut eseri olan ve 1970'li yıllarda Çemişgezek Pulur Höyüğünde gün yüzüne çıkarılın 5 bin yıllık iki heykelde Tunceli müzesinde sergilenmeye başlandı.

Türkiye'de ilk kez alevi inanç tarihi ve ritüellerinin sergilendiği Tunceli Müzesi'nde Alevilikte en önemli ritüellerden olan cem töreni ve semah dönülmesi de  hem görsel olarak sergilenirken, cem töreni sırasında semah dönülmesi anı da  birebir insan figürleri ile yapılan balmumu heykelleri ile canlandırılmış duruma. Müze içinde oluşturulan bir odada balmumunda yapılan iki alevi dedesi cem töreninde düzenlenen cemi yönetirken yine iki kadın ve iki erkek bal mumu heykeli ile semah dönülme anı da sembolize ediliyor.  Alevilik inancı ile ilgili Türkiye'de ilk kez bir bölüm açılmış oldu ve Alevi inancına dair her türlü belge ve eser de  yine ilk kez bir devlet müzesinde  sergilenmiş durumda.

Tunceli Müzesi müdürü arkeolog Kenan Öncel, "Şunu belirteyim ki Tunceli Müzesi açıldığı günden bugüne sergileriyle ülkemizdeki en farklı müzelerinden biri durumundadır. Müzemizde alevilik inancı, alevi kültürü ve alevi ritüellerinin anlatılması da bu bölgeye özgün yapısı ve bölgenin kültürel dokusu ile ilgili olarak 'bizim müzemiz Türkiye'deki diğer müzelerden farklıdır' diyebiliriz" dedi. 

Öncel, cem töreni ve semah dönülmesi anının balmumu heykeller ile birebir yapılarak sergilenmesini de şöyle anlattı, "Alevi cemi ve semah töreni anını Pülümür ilçemizdeki tarihi Pir Sultan Abdal cem evini örnek alarak birebir yaptırdık.  Her şey aslı ile aynı.  Müzemizi ziyarete gelenler hem cem töreni ve semah dönülmesini görsel  olarak izleye biliyor  hem de cem tutulması ve semah dönülmesi anını aslına uygun  olarak heykeller ile görebiliyor ve yakından inceleyebiliyor"

5 bin yıllık geçmiş

Tunceli Müzesi'nde alevi inanç tarihinde ocak geleneğini sembolize eden ve Türkiye'de alevilik ile ilgili ilk somut eser olarak kabul edilen Anadolu ocak kültürünü sembolize eden  5 bin yıllık 2 heykel de müzede sergileniyor. 1970'li yıllarda Çemişgezek ilçesinde Keban Baraj gölü suları altında kalan Pulur höyüğünde yapılan kazılarda  ortaya çıkarılarak kurtarılan ve tunç çağına ait olduğu belirtilen Anadolu Alevilik Ocak kültürünü sembolize eden ve Türkiye'de Alevilik ile ilgili en eski tarihi eser olma özelliğini taşıyan, kilden yapılan 2 heykel müzede sergilenirken bu heykellerin ortaya çıkarılışı ve sergilenmesi ile ilgili  olarak ta müze müdürü Kenan Öncel şunları söyledi;

"Aslında müzemizde 2 eser var bu eserler Çemişgezek ilçemizdeki Pulur höyüğünde 1970'li yıllarda bir tapınakta yapılan kazılar sırasında ortaya çıkarılmıştı. Tunç çağlarına ait Anadolu da var olan bir ocak geleneğinin ilk somut eseri durumunda. Bu kültür bu gelenek ve bu inanç şekli binlerce yıl öncesinde vardı. Bizim bu iki  tarihi eserimiz de bu ocak kültürü  ve geleneğinin somut göstergesi durumunda. Ülkemizde  yaşanan bu soyut kültürü somutlaştıran yani 5 bin yıl öncesine ait somutlaştırılan ve resmedilen heykeldir.  Bu iki eserimiz bunun içindir ki bizim için çok önemli çükü 5 bin yıllık bir kültürün bir geleneğin bir inancın bugüne gelişini gösteren çok önemli bir eser. Bu eserler binlerce yıllık inanç ve kültürün bugüne gelmesindeki önemini gösteriyorlar"

Müze müdürü Kenan Öncel Tunceli müzesinde  Alevilik inancında önemli bir yeri olan Atbaşı ve  Koçbaşı heykellerinin de müzede  sergilendiğini ayrıca Tunceli müzesinin Avrupa'nın en iyi müzesi yarışmasına başvurusunun yapıldığını ve iyi bir derece beklediklerini de sözlerine ekleyerek açıklamasını şöyle sürdürdü, "Tunceli müzesi olarak Tunceli yöresinde bulunan koçbaşı ve atbaşı mezar taşlarının bir envanterini çıkarttık. Bunlar taşınmaz kültür varlığı eserleri olduğu için bu atbaşı ve koçbaşı mezar taşı heykellerini bulundukları yerlerde korunması için birçok çalışma yürüttük ve bu çalışmalarımız halen devam ediyor. Ancak risk altında bulunan bu tür mezar taşlarını da müzemize taşıyarak burada sergiliyor ve koruyoruz.  Ülkemizde atbaşı ve koçbaşı mezar taşlarının en yoğunlukta bulunduğu il Tunceli.  Bu mezar taşları ile ilgili  tescil ve koruma çalışmalarımız devam ediyor. 

Şunu da özellikle belirtmek isterim ki Tunceli müzesi cumhuriyet tarihinde  ilimizde açılan ilk müze olma özelliğini taşıyor.   Ayrıca müzemiz Türkiye'nin en yeni müzesi. , Müze binamız tescillenmiş Avrupa mimarisi ile yapılan tarihi bir bina.  Müzemizde  birden fazla konu de eser sergileniyor. interaktif verilerin kullanılması, canlandırmaların yapılması  alevi inanç bölümü, ve arkeolojik tarih eserleri ile Türkiye'nin en farklı müzesi konumunda.  Bu özellikleri taşıyan ve inanılmaz tarihi ve kültür eserlerinin yer aldığı  Tunceli müzemizin tanıtımının daha iyi yapılabilmesi için Avrupa'nı en iyi müzesi yarışmasına başvurduk. Başvurumuz kabul edildi ve biz bu yarışmada  iyi bir derece bekliyoruz"

Hollanda Büyükelçiliği, Mahir için devrede